Әке өсиеті. (поэма)
Ертеректе болған екен бұл аңыз,
Өз жерінде бақ дәулеті тасыған,
Көмектесіп, елге жаны ашыған,
Бұл өмірде өлім деген елде сын.
Даналығы дара, тұлға, жыр, абыз,
Көрсетпеген жанарын да жасыған,
Қариям-ай елде болған асыл ән,
Шақыртты ұлын, көп тұрмасын білгесін.
Ойланды әке,толғанды да, торықты,
Жалғастырып кетер ме екен ұл ісін?
Өссең,өнсең ұрпағыңмен ұлысың!
Қаншама арман қалып барады артында...
Парықсыздау перзентінен қорықты,
Жүргендей ме өзге жерде күні үшін?
Тәтті тамақ,таңдар аттың мінісін,
Басын шайқар тар төсекте нар тұлға!
Өмірі ағып,өзендей боп,бұралып,
Осы күнге қалай ғана жеткізді?
Мұз жастанып,қар кешумен өткізді.
«Қалдырам»-деп перзентіне дәулетті.
Ұлы болса той думанға сұранып,
Әрбір күнін баянсыз қып өткізді.
Ойлауменен жүйрік атты, тек қызды,
Әкесі бар,барлық іске немкетті...
Ұлы келді әкесіне жүгініп,
Бейжай көңіл,әке көзі аспанда.
Бірер сәтте айналардай дастанға,
Өсиетін бастап кетті,күш жинап.
«Әкең барда көрген жоқсың бүгіліп,
Ажал мені құтқармайды қашқанда.
Түсінерсің менсіз қадым басқанда,
Сонда мені жүрерсің-ау шын сыйлап»!
«Өсиетім төрт бөлімнен тұрады,
Әр күн сайын тәтті жегін,
Сонда нұрға бөлебегің,
Денсаулығың мықты болар күн санап.
Ынтымақ қой бақыт,байлық тұрағы,
Жетелейді алға сенім.
Намыс түзер артық кемін,
Нақ осыдан бүкіл әлем-гүл алап!»
«Әр аптада бір сұлу құш,
Көркем болып көрінеді өзгеден.
Басқаларды көңіл сірә сезбеген.
Жарқыраумен жайнай берер жаның да.
Көңіл шалқып, құлпырар іс,
Мақсатыңа тез жетерсің көздеген.
Сұлулық-ай жеткізе алмас сөзбенен.
Дәулет тасып, таси берер бағың да!».
«Әр қалада үйің болсын ең жақын,
Бара қалсаң күтіп алар әнменен.
Ықыласы теңелетін көлменен,
Сезінетін өмір мәнін аңғарып.
Сол үйіңде құрмет, терме, жыр, ақыл.
Қауышарсың алтын қазына кенменен.
Тауысарсың күй төгілсе көмбеден.
Ғаламатты сезінерсің таңқалып!»
«Осыларды орындауға күйзелсең
Ендігі шарт қиын–ды,
Тек ақылға сыйымды.
Үзілмейтін жіп аларсың қолыңа,
Тек осыдан түзелсең...
Тауып,жетіп ескі қыстау үйіңді,
Асыларсың, істете алсаң миыңды,
Бұл-мүмкіндік, бақ тілеген жолыңа!»
Үлгерді айтып,үзілді де соңғы дем,
Сонда ғана ұлы тұрды аһ ұрып.
Жан әкесін жүрегімен шақырып,
Тез сезінген қамқоршысы жоқтығын.
Өкінді де күнде көңіл бөлмеген.
Сезімсіздеу болған қандай мақұлық.
Әке-асқар тау,әке-мәңгі тақырып!
Жылағанмен,жалынғанмен жоқ бүгін.
Жанарда жас, енді неден бастамақ?
Әке барда сауықпенен күн кешкен.
Өткен күндер шығады ма мәңгі естен?
Өсиетке түк түсінбей адасты.
Әке бағы мүлдем сірә басқа бақ,
Араласпай бұл өмірге білместен,
Жанашырмен бірге өмір сүрместен,
Қателесіп жалғандықпен жарасты...
«Өсиеттен бар байлығың тасиды»
Деген әке,еске алып сөздерін.
Әр күн сайын тәтті нан жеп өзгенің,
Шашып жатты әкесінің байлығын.
Әкесіне риза болып,бас иді.
Сұлу сүйді, жәудіретіп көздерін,
Жеткізе алмай пәк сезімін, сөздерін,
Бәрі жетер,ұмытылды қайғы мұң!
Әр қаладан бір үй алып,жар салып,
Мал азайды,сауық сайран көбейді.
Деген әке: «Көңіл шіркін жебейді»
Бұрылып та қарамады артына.
Жалған-өмір,күй кешкенмен тамсанып,
Өзге байлық перзентке де өгей-ді,
Жан қинамас түбі бір күн кедей-ді,
Бұл өмірдің заңдылығы,шарты да!
Күндер кетті, айлар асып,жыл жылжып,
Мол байлықтан түк қалмады таусылып.
Бақ,дәулет те өте шығар маусым, ұқ,
Қадіріне жете алмасаң кезінде.
Күйзелгені-ай,жігіт тұрды күмілжіп,
Түпсіз ойдан жаны жылап,жаншылып,
Қара көзден жас емес-ау қан шығып,
Өкінішті,мүлдем құру тезінде...
Дана қарттан білу үшін жұмбақты,
Арнайы кеп сәлем берді алдына.
«Өсиеттің жете алмадым парқына,
Әке малы балаға мал болмай ма?
Сағындырған сағым әке қымбатты,
Жұмбаққа ену ғұламаның салты ма?
Шеше алмадым бұл түйінді алқына,
Өсиетте мың сыр жатыр қандай да».
Қарт ойланып,өсиетке үн қатты:
-«Ең тәтті нан еңбекпенен келмей ме?
Бұл өсиет мәңгі азық сендейге,
Еңбекпенен ердің бағы жанбай ма?
Әкең ұлы болған екен қанатты,
Ер азамат қиындықты жеңбей ме?
Бола ма екен сонша төмен деңгейде?
Еңбек етпей, нанға жетпей, ән қайда?»
-«Әр аптада бір сұлу құш дегені,
Жан жарың ғой аңсап жеткен алыстан.
Қандай ғажап сағынысып, табысқан!
Еңбектеніп, мол сыйлықпен жеткенде,
Өз отбасың ғашықтардың мекені!
Апта көрмей жаңа жұп боп танысқан,
Келін аққу, сен боларсың арыстан!
Бал бақытын бағалай ма көп пенде?!»
-«Әр қалада үйің болсын дегені,
Достар үйі сенің де бір баспанаң!
Ардақтымен ашылады астанаң,
Аяулы дос өмірдегі өрнегің!
Басқа жаққа бұрыпсың-ау кемені,
Қиын менен қызықта дос қашпаған!
Адамдықтың ақ жолынан аспаған!
Доспен өсіп өрлегін!»
Әкесінің досы еді бұл қария,
Өсиетін жеткізген-ді сыр етіп,
Доссыз міне өтіп жатыр күн өтіп,
Амалы жоқ, ұлды жалғыз қалдырды.
Сабыр сақтап, елге етпей жария,
Бақылаған ұлды сырттай гүл етіп.
Жастық, байлық кетеді екен шын өтіп,
Өмір ғой бұл-шексіз, терең, сан қырлы!
Жерге басын ұрып, жігіт қамықты,
Бәрінен де айырылғанын қарашы.
Бақыт пенен бейшаралық арасы,
Көз ілеспес тым жақын-ақ екен-ау.
Ізденеді жан-жүрекке жарықты,
Бәлкім осы аяулы әке наласы,
Жазылмайды-ау жүректегі жарасы,
Бәрі жалған, бәрі алдамшы бекер-ау...
Қыл арқанды қолына алып, дірілдеп,
Әрең жетті ескі қыстау үйіне.
Қоштасатын келді өмірмен күйі де,
Орындалмақ әке үкімі өсиеті.
Өмір-ғажап, күн аспанда күлімдеп,
Мөлдіреп тұр табиғат та сүйіне,
Ғанибет қой үндес әлем иіле,
Сұлулыққа бүкіл ғалам бас иеді!!!
«Тым болмаса осы келер қолымнан,
Өсиетке адал болам қалайда.
Қу нәпсіден айналыппын малайға,
Әрбір адам тағдырына себепші,
Ешкім мені тоқтата алмас жолымнан»
Кіріп барды бөренелі сарайға,
Осы болар бәрінен де оңай да,
Қыл арқанын қолына алды көмекші...
Ортадағы бөренеден асырып,
Қыл арқанды дәл ортадан лақтырды.
Қалш-қалш етіп, өкіруге шақ тұрды.
Мойында жіп, үстел кетті домалап,
Ақылды әке мол алтынды жасырып,
Бөрененің ортасында бақ тұрды,
Сынып ағаш, мол қазына таптырды.
Өлім,өмір арасы да шамалы-ақ.
Мол қазына бөренеден төгіліп,
Сынған бойда үстін жапты жігіттің.
Белгісіндей қайта оралған үміттің
Жігіт сенбей естен танып мол жатты.
Кеш түсініп, боз-боран боп егіліп,
Қанталаған көздің жасын сығып мың,
Аш жалаңаш, әлі кетті құрып тым,
Әкені аңсап аласұрып таң атты.
Ұл түсінді, қайта өмірге оралды,
Әкесінің жалғастырды ұлы ісін.
Өзгертті де жан дүниесін, болмысын,
Байлығынан бөліп берді еліне!
Жақсы ісі елге лезде таралды!
Сезе білді халық жайын, тынысын,
Үлгі етіп, алар елім мұны шын!
Бар тіршілік тартпай қоймас тегіне!
Тіршілігің өрілетін үміттен,
Талпынтады таңғажайып табысқа.
Қозғаушы күш-ар, ұятың, намыста,
Жақсылықпен адам құшақ жая алды!
Сенімімен адал шығар түнектен,
Тек мақсатпен өміріңді қарышта!
Арман сені апарады алысқа!
Адамдықпен бақытың да баянды!
Жазылу уақыты 05сағат 48минут-17сағат25минут08.04.2009жыл.