Лекция жоспары:
1. дәрінің компоненттерін бөлек сақтауға арналған орауыштар.
2. Ылғалды сіңірілуші бар орауыштар.
3. ДҚ бір дозалық орауыштары.
4. Балалар емдік іс – тәжірибеде қолданылатын орауыштар.
5. Дәріні 1 данадан шығаратын орауыштар.
6. Теріге арналған препараттардың орауыштары.
7. Аэрозольді орауыштар.
8. Аптечкалар және олардың компоненттері
9. Орауыштардың басқа түрлері.
Дәрінің компоненттерін бөлек сақтауға арналған орауыштар (араластыру орауыштар)
Кейбір препараттар ерітінді түрде сақтаған кезде активтілігін тез жоғалтады (мысалы, антибиотиктер, гармондар). Осы препараттар дәл қолданған кезде ерітіндіні дайындау талап етеді. Осы топқа бір дәрінің құрамына кіретін, бірақ бөлек стерильденетін (мысалы, шокқа қарсы ерітінді – асратян сұйықтықтары А және Б), препараттар жатады. Осындай дәрілер, дағдыдағыдай, 2 құтыдан (2флаконнан, немесе 1 флаконнан +1 ампуладан) тұратын комплект түрде шығарылады. Сонда құтыда препарат орналасады, екіншіде – еріткіш. Қолданудың алдында еріткішті ұнтақ немесе түйіршік тәріздес препараты бар құтыға енгізіп, ерітінді немесе суспензия дайындайды. Осындай ДТ сыртқа, ішке және парентеральді қолдануға болады.
Қазіргі кезде осындай 2 құтыдан тұратын комплектерді картогн секциялық пачкаларда, контурлы ұяшықты орауыштарда, пленкадан жасалынған 2 – жақты кассетті орауыштарда шығарылады. Бірақ, тараның осы түрлері қолжұмысты қолдану талап етіді.
ЛНПО «Прогресс»-те антибиотик пен еріткіш комплектісіне (мысалы, мономицин+Н2О) арналған орауыш шығарылады. Ол бүктелген полимерлі контурлы ұяшықты орауыш. Оның бір жанында еріткіші бар 6 ампула орналасады, екігші жанына оларға көлденең 2 қатарда антибиотик салынған 6 флакон болады. Ампулалар мен флакондарды ұяшықтарға салып болған соң, орауышты ортасынан белгіленген сызық бойынша бүктейді (сумка сияқты), үстінгі жағы керекті жазулары бар лентамен бекітеді. Лента жабыстырудың орнына таңбалы дәнекерлеу (точечная сварка) қолданылады, олда ААБ қамтамасыз етеді. Ұяшықтарды қалыптаған кезде олардың сыртына препараттың атауын қысып шығарады, орауыштың екінші бөлігінде – серияның № және жарамдылық мерзімі жазылады.
Шет елдерде қазіргі кезде құрастырылған орауыштар кең қолданылады: бір орауышта 2 камерада ДЗ – тар бір бірінен бөлек сақталынады, ал керекті кезде оларды жеңіл бір бірімен араластыруға болады. Осындай орауыш түрлерінің үлкен (ең маңызды) артықшылығы бар – ДТ-дің компоненттері бір бірімен араласқан кезде орауыштың герметикалығы бұзылмай бастапқы түрде қалады, бірақ олардың бағасы, дағдыдағыдай, дәрінің бағасынан жоғару болу мүмкін. Бәрібір осындай орауыштар өздерінің керектігіне байланысты өндіріске кең енгізіліп жатыр.
Араластырғыш орауыштар 3 типте болады: І – ерітіндіні ұнтаққа енгізетін қондырғысымен;
ІІ – ұнтақты ерітіндіге салатын қондырғымен (бұлар жиі қолданылады, себебі ыңғайлы);
ІІІ – екі ерітінділерді араластыру қондырғымен.
І типке, келесі орауыш жатады. Ол құрастырылған винт оймасы бар қақпақпен жабылатын флакон түрде шығарылады. Қақпақтың флаконға кигізілетін оймасы бар және ортасындағы патрубокта сыртқы оймасы бар. Патрубоктың сыртына ерітінді құйылатын ұшы дәнекерленген камера(колпачок) бұрап кигізіледі. Осы камера (колпачок) астынан тығынмен жабылады, содан соң қақпақты флаконға бұрап қояды. Араластыру үшін камераны (колпачок) шамалы бұрайды, сол кезде оның астындағы тығыны шығып флакон түбіне түседі, ерітіндіде ұнтаққа құйылады. Ал камераны қайта тығыз бұрап, ұшын кесіп (ААБ), дәріні тамшы түрде қолданылады (құлаққа, мұрынға, көзге).
ІІ типке жататың қондырғылардың құрылысы әртүрлі. Көбінесе олар жыртылатын мембранадан тұрады.
А) Мысалы, ауызында 1 – 2 ішке қарайтын шығынқысы бар флаконға 2 бөліктен тұратын тығындауыш құрал салады: 1 –ші бөлігі – салынған үзілетін камера (табақша), ол 2 – ші бөлікке жыртылатын қабырға (перегородка) көмегімен бекітіледі. Табақшаның сыртында флаконның шығынқысы кіретін 1 – 2 паз бар, солардың әсерімен табақша флаконның ауызында айнала алмайды. Осы тығындауыш құралды сыртынан ортасында ДТ шығарғыш (тұтынушы ұшын өзі кесіп ашады – ААБ) ұшы бар. Тығыз қатынасатын қақпақпен жабады. Қақпақты бұраған кездетығындауыш құралдың үстіне 2 – ші бөлігінде бұралады, сол кезде 1 – ші бөлігі бұралмайды (себебі паздаға шығыңқылар жібермейді) үзіліп флакондағы ерітіндінің ішіне ұнтақпен бірге түседі.
Б) Осы араластырғыш қондырғы түбі жыртылатын табақша түрде жасалынған тығыннан тұрады. Тығынның табақшасына ұнтақ салынады. Үстінен табақшаның ішіне тығыз кіретін, сыртынан жабық, іші қуыс, ұшы бір жанына кесілген поршень салып, бәрін алюминий қақпақпен айналдырып бекітеді (ААБ). Керекті кезде алюминий қақпақты алып тастайды, поршеннің үстіне қатты басып, табақшаның түбін жыртып жібереді. Сол кезде ұнтақ ерітіндінің ішіне төгіліп араласады.
ІІІ типке келесі қондырғылар жатады:
А) Мысалы, пленкалық материалдан жасалынған бір біріне жабысқан, арасында мембранасы бар, 2 бөліктен тұратын контейнер. Екі бөлігіде әртүрлі ерітінділермен толтырылған. Бір бөлігінде арасындағы мембрананы жырту үшін шығыңқы жасалынады. Орауыштың ашуға арналған кесілетін ұшы бар. Олар екі пакет түрінде болуы мүмкін.
Б) Немесе цилиндр тәріздес екі бөліктен тұратын орауыш. Арасындағы мембрананы ашу үшін қондырғысы бар астынғы бөлігі гофирленген түрде жасалынады. Екі бөлікке ерітінділер құйылады. Немесе астына – ұнтақ, үстіне – ерітінді.