Ұлы Отан соғысы тұсында бүкіл Кеңес Одағында
Жамбылдан дәрежесі, мәртебесі биік ақын болған жоқ. Жамбыл есімінің әлемнің
шартарабына танылған тұсы да осы кезең еді. Ақын жырлары майдандағы әр ұлттан
құрылған жауынгерлердің бәрінің де жүрегіне жетіп, жігерін қайрады. Оның
Украинаны, Мәскеуді, Кавказды, Ленинградты (қазіргі Санкт-Петербор)
қорғаушыларға арнап, солардың рухын көтере, ерлікке шақыра жыр төккені де –
жыраулықтың үрдісі. Ол замана туралы толғап, дәуірге сипаттама береді, өтіп
жатқан оқиға-құбылыстарға өз бағасын айтады.
Жамбыл айтқан «Өтеген батыр» жырының ескі нұсқасын
салыстыру арқылы байқауға болады. Ол нұсқалар бір сюжетке құрылған екі шығарма
болып шыққан. Жамбыл шығармаларының көркемдік, бейнелеу құралдары мейлінше мол
және олардың эстетикалық қызметі де айрықша мәнді. Оның толғау, дастандары,
негізінен, шұбыртпалы, төкпе жыр ұйқасына құрылған.
Сондай-ақ, оның шығармаларында метафора, символ,
метонимия, меңзеу, аллегория, сарказм мен ирония, ұлғайту мен кішірейту, немесе
дамыту мен шендестіру, эпитет пен теңеу және басқа бейнелеу құралдары молынан
табылады. Оларды Жамбыл дара, жалаң пайдаланбай, тығыз бірлікте, поэтикалық
тұтастық аясында қолданады. Ақын шығармаларындағы бейнелеу құралдарының мұндай
тұтастығы Жамбыл поэзиясын ерекше көркемдік-эстетикалық жүйе деңгейіне дейін
көтереді. Жамбыл өшпес мұра қалдырды. Оның үздік шығармалары 40-тан астам шет
елдер тілдеріне аударылды. Ұлы жырау қазақ халқын, оның поэзиясын бүкіл әлемге
жария етті. 1938 жылы Жамбылдың шығармашылық өнерінің 75 жылдығын тойлағанда,
оған әлемнің әр түкпірінен құттықтаулар келді. Ромен Роллан, Мартин Андерсен,
Нексе, Катарина Сусанна Причард сияқты атақты суреткерлер Жамбыл поэзиясына өте
жоғары баға берді. Жамбыл туралы жүздеген өлең-жырлар жазылды. 20-ғасырдағы
халық ақындарына Жамбылдың әсері өте зор болды. Бұл қатарда Кенен Әзірбаев,
Үмбетәлі Кәрібаев, Әбдіғали Сариев, Нартай Бекежанов, Доскей Әлімбаев, Саяділ
Керімбеков, Орынбай Тайманов сияқты белгілі импровизаторлар бар. Қазақтың
ұлттық мәдениеті мен әдебиетіне сіңірген еңбегі үшін Жамбыл «Ленин», «Еңбек
Қызыл Ту», «Құрмет белгісі» ордендерімен марапатталды.
1941 жылы Сталиндік (кейін КСРО Мемлекеттік)
сыйлығының лауреаты атанды. 1-ші сайланған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің
депутаты, КСРО және Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі болды. Жамбылдың есімі
Қазақстанның бір облысына, бірнеше аудандарға, бірқатар елді мекендерге,
мекемелер мен оқу орындарына, өнер ордаларына берілді. Қазақ халқы Жамбылдың
100 жылдық, 125 жылдық, 150 жылдық тойларын халықаралық деңгейде салтанатты
түрде атап өтті.
1945 жылы 22 маусым айында 100 жасқа бірнеше ай
қалғанда қайтыс болады.
2-й ведущий:Жамбыл Жабаев, 16 (28)
февраля 1846, Российская империя — 22 июня 1945) — казахский народный
поэт-акын, лауреат Сталинской премии второй степени (1941).
Жамбыл родился 16 (28) февраля 1846 года в
семье бедного кочевника Жабая из рода Шапрашты. Согласно семейному преданию,
мать Жамбыла, Улдан, родила его в то время, когда аул Истыбая (деда Жамбыла)
спасался от набегов, нередких в то время в Степи.
Это случилось возле горы Жамбыл (кит.
крепость) в верховьях реки Чу (около 300 км от Алма-Аты). Жабай, отец Жамбыла,
дал своему сыну имя горы.
В ночь у подножья Джамбула-горы,
Сжавшись комочком у снежной норы,
Мать моя, рабскую жизнь, кляня,
В стонах и муках родила меня.
Молча, собрался голодный аул,
Дали казахи мне имя Джамбул.
Ещё мальчиком Жамбыл научился играть на
домбре. В 14 лет он решил уйти из дома и стать акыном. Искусству импровизации
учился у акына Суюмбая. Жамбыл пел исключительно на казахском языке.
Неоднократно побеждал в айтысах
(соревнованиях) видных акынов XIX-начала XX веков. Из импровизаций
дореволюционного периода записаны эпосы «Суранши-батыр» и «Утеген-батыр»,
сказки «Хан и акын», «Сказка о лентяе» и другие.
В годы Великой Отечественной войны на всю
страну прозвучали патриотические произведения Жамбула Жабаева, среди них песнь
«Ленинградцы, дети мои!», посвящённая защитникам блокадного Ленинграда.
Жамбыл умер 22 июня 1945 года, не дожив до
своего столетия воcемь месяцев. Его похоронили в Алма-Ате в саду, который он
вырастил сам своими руками.
В 1955 году «Казахфильм» снял фильм «Джамбул» (слайд-
презентация)
2-й ведущий:
ТВОРЧЕСТВО
Поэзия Джамбула связана с жизнью народа.
Джамбул звал к дружбе казахов с русским народом, он сложил множество
лирических, бытовых, социально-сатирических песен, героических поэм и сказок
(«Собака бая Кадырбая», «Чёрный указ», «Поэма гневного сердца», поэмы «Утеген
батыр», «Суранши батыр», сказка «Хан и акын», «Сказка о лентяе» и др.).
Всенародную известность приобрели песни акына в советское время. Поэт создал
произведения, проникнутые советским патриотизмом и пафосом коммунистических
идей (поэмы — «Моя родина» (1936), «Вооружённый народ», песни — «Гимн
Октябрю», «Колыбельная песня», «Кляча и конь», «Песня о братстве народов»,
«Ленин и Сталин» и др.). Джамбул создал песни о Сталинской Конституции («Закон
счастья», «Я избираю Сталина», «Слуга народа» и др.). Его песни периода Великой
Отечественной войны — «Поэма любви и гнева», «В час, когда зовёт Сталин»,
«Ленинградцы, дети мои», «Москве», «Приказ Родины». Поэзии Джамбула присущи
богатство поэтических красок, смелость сравнений и метафор и вместе с тем
величавая простота.