Сабақтын тақырыбы: «Дыбысаралықтар немесе
интервалдар.Қарапайым
интервалдар».
Сабақтын
түрі:
жаңа тақырыппен таныстыру.
Сабақтын
мақсаты:
1. Білімдік: Дыбысаралықтармен таныстыру.
2. Дамыту: Танымдық қызығушылықты
дамыту.
3. Тәрбиелік: Өнерді құрметтеуге,
өзін-өзі ұстауға, адамгерщілікке тәрбиелеу.
Көрнекі
құралдар: интервалдар кестесі, кроссворд, күй сандық аспабы.
Пәндермен
байланыс: математика , сольфеджио, музыкалық теориялық цикл.
Ұйымдастыру
кезені:
білім алушыларды түгелдеу, көрнектерді дайындау.
Сабақтын
барысы
Үй жұмысын тексеру.Жарты тон, бүтін тон. Альтерация белгілері –
тақырыптарын қайталау.
Музыкада екі дыбыстың аралығын, яғни биіктігі бойынша орналасқан
арақашықтығын интервалнемесе дыбысаралық деп атаймыз.Интерваллатынша аралық деген мағнаны
білдіреді.Бір октаваның ішінде құрылған интервалдарды қарапайым немесе жайинтервалдар дейміз.Қарапайым интервалдардың
саны сегіз. Интервалдардың аттары латынша сан ретін көрсетеді:
1.Прима – бірінші,
2.Секунда –екінші,
3.Терция – үшінші,
4.Кварта – төртінші,
5.Квинта – бесінші,
6.Секста
– алтыншы,
7.Септима – жетінші,
8.Октава
– сегізінші.
Дыбысаралықтар әуендік және гармониялық болып екіге бөлінеді.
Әуендік интервалдеп интервал құратын
дыбыстардың бірінен кейін бірі орналасуын айтамыз:
Гармониялық
интервалдеп тігінен жазылған екі дыбыстың бір уақытта үндесуін
айтамыз:
Қарапайым интервалдарды жоғары немесе төмен құруға болады.
Интервалдардың екі өлшемі бар –
сандық және сапалық.
Сандық өлшемідегеніміз берілген
дыбысқа келесі дыбыс нешінші болуын
көрсетеді.
Мысалы: «до» дыбысынан жоғары терция
(3) интервалын құру керек болса, до дыбысынан жоғары қарай 3 дыбыс тізуіміз
керек.(ми дыбысы болады).
Төменге қарай санасақ 3 дыбыс «ля» дыбысы болады.
Интервалдың неше бүтін, неше жарты тоннан құрылғанын көрсететін өлшем - сапалық өлшем
деп аталады. Сапалық өлшем
тондар саны арқылы көрсетеді – қайсы кіші, үлкен немесе таза интервалдар
екенің.
Төрт таза интервал бар.Олар:прима,
кварта, квинта және октава. Таза
интервалдардың белгісі: Т1,Т4,Т5,Т8.
Төрт кіші, үлкен интервал бар.Олар: секунда,
терция, секста және септима.
Кіші интервалдардың белгісі: К2,К3,К6,К7.Ал үлкен интервалдардың
белгісі: Ү2,Ү3;Ү6 және Ү7.
Қарапайым интервалдардың сапалық өлшемі бойынша құрылған кесте:
Дыбысаралықтардың (интервалдардың) аттары
|
Қысқаша
белгілері
|
Тондар саны
|
Басқыш саны
|
Таза прима
|
Т1
|
0 т.
|
1
|
Кіші
секунда
|
К2
|
0,5 т.
|
2
|
Үлкен
секунда
|
Ү2
|
1 т.
|
2
|
Кіші терция
|
К3
|
1 т 0,5т
|
3
|
Үлкен
терция
|
Ү3
|
2 т.
|
3
|
Таза кварта
|
Т4
|
2 т.0,5 т.
|
4
|
Таза квинта
|
Т5
|
3 т.0,5 т.
|
5
|
Кіші секста
|
К6
|
4 т.
|
6
|
Үлкен
секста
|
Ү6
|
4 т 0,5 т.
|
6
|
Кіші
септима
|
К7
|
5 т.
|
7
|
Үлкен
септима
|
Ү7
|
5 т 0,5т.
|
7
|
Таза октава
|
Т8
|
6 т.
|
8
|