Негізгі бөлім
2.1. Оқыту үрдісіндегі ойынның маңызы.
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан – жақты дамыған сауатты, саналы азамат тәрбиелеу мәселесі жүктеліп отыр. Мұндай мақсаттың баянды болуы оқу-ағарту жүйесінің үлесіне түсетін ескрсек, білім негізгі бастауыштан басталатындықтан, жас жеткіншектердің білімді, білікті болуында ойынның алатын орны ерекше. Ойын арқылы оқушыны білім алуға, оқуға қызықтыра отырып, тұлғалы тұлғалы дамуын қалыптастыруға болады. Мазмұны бойынша барлық дидактикалық ойындар оқушылардың ақыл-ой белсенділігін қалыптастырудың маңызды құралы бола отырып, олардың бағдарлама материалының негізгі тақырыптары бойынша алған білімдерін тереңдете түсуді, әріпысықтауды көздейді.Бұл ойындар олардың сабақ үстіндегі жұмысын түрлендіре түседі, олардың пәнге қызығушылығын оятып, ынта-ықлас қоюына баулиды және оқушылардың зейінін, ойлау, зерде үрділерін дамытады.Міне, сондықтан да ойын оқу-іс әрекетінде жетекші роль атқарады.(№9.2005) «Ойын» ұғымына түсініктеме берсек бұл адамның мінез – құлқын өзі басқарумен анықталатын қоғамдық тәжірбиені қалыптастыруға арналған жағдаяттарнегізіндегі іс әрекеттің бір түрі. Ойын – бір қарағанда қарапайым құбылыс не әрекет іспетті. Ол міндетті түрде ұжымдық әрекет. Ойын түрлері өте көп. Соның ішінде бастауыш сыныптарда пайдаланылатын ойын–сабақ,ойын–жаттығу,сергіту ойындары, дидактикалық мақсаттағы ойындар. Ойын мектепке дейінгі балалар әрекетінің негізгі түрі. Сондықтан ол бала өмірінде тәрбиенің шешуші шарты болып табылады. Бала өзін қоршаған ортаны өмір сүріп отырған айналасындағы заттар мен құбылыстарды адамдар арасындағы қарым-қатынасты баланың білуі, сезінуі ойын негізінде жүзеге асады. Баланың таным түсінігі іс-әрекеті ойыннан бастау алады да, болашақ өмірінде жалғасын табады. Ойын үстінде бала жеке тұлға ретінде дамиды, адамдармен қарым – қатынасты, әрекетті өзі реттеп, ұжымдық ойлаудың алғашқы тәрбиесін алатындығы дәлелденген.Ғалымдар балалар ойыны стихиялы, бірақ ересек адамдардың қоғамдық және еңбек әрекетінен туындағаны заңдылық деп есептейді.[2-25б]
Кеңестік педагогА.С.Маракено «Баланың ойынға деген құмарлықты қандыра білуіміз керек. Ойнау үшін тек қана уақыты болып қан қоймай, сонымен баланың өміріне ойынды бере және сіңіре білуіміз қажет. Оның барлық өмірі ойыннан тұрады» - деген пікірін өз еңбектерінде атап өткен.
Балаларды ойынға қалыптастыру қажет. Өскелең ұрпаққа қоғамдағы мәдениеттің сәтті берілуі балаларға ересек тарапынан ұсынылатын ойындар мазмұнына да байланысты болады.
Қоғамдағы тәжірибені жемісті меңгеру үшін, әрекет ету үрдісінде тек қана баланың өзінің белсенділігі болуы қажет екендігін ескере кеткен жөн. Егер тәрбиеші алынған тәжірибенің белсенділігін сипаттап, ескермесе онда ойынды үйретудің әдістемелік тәсілдері мен ойынды басқару өз деңгейінде практикалық мақсатқа жете қоймайды. Ойын кезінде жан-жақты тәрбиелелердің мақсаты әр жас кезеңде ойын әрекетінің психологиялық негізін құрастырған жағда йда ғана табысты іске асырылады. Бұл ойынның дамуы баланың психикасын үделі өзгертумен және ең алдымен балаға тұлғасының барлық жағынан дамудың фундаменті болып табылатынын оның интелектуалдық ортасына байланысты. Ойында психикалық үдерістер:м қабылдау, ойлау, ес, сөйлеу, т.б. қалыптасады.[2-30б]
2.2. Ойын элементтерін пайдаланудың педогогикалық ерекшеліктері.
Баланың кез – келген әрекеті белгілі бір міндеттерді шешуге бағытталған педагог –тәрбиеші ұмытпауы тиіс. Негізгі міндеттеріне өзгертуге мүмкіндік беретін шешімдіжәне сонымен бірге алға қойған ақсатқа жетуді жеңілдету аралықтарын алады.Балалар, шелекті тәжірбиелік міндеттер оқудан өзгешеленіп тұрады. Ойын міндетінің мазмұны баланың тәжірбиесімен білімімен ерекшеленеді. Бала өз әрекетиінен тәжірбие алады, көптеген нәрселерді тәрбиешілер мен ата – аналардан алады. Әр түрлі білімдер, әсерлер баланың рухани білімін дамытады, осының барлығы ойында көрініс береді. Ойын міндеттерін шешу заттың әрекетінің көмегімен ойын тәсілдерін шынайы танып, қорытудан көрінеді. Бала қуыршаққа кесемеен су берді, сосын оны кубикпен алмастырады және содан кейін жай ғана қолын қуыршақтың қолына алып барады. Бұл баланың жоғарға интелектуалдық деңгейде оның міндетін шешкенін көрсетеді. Іс жүзінде бұдан басқаша да болуы мүмкін, тәрбиеші жинақталған ойын әрекетіндегі баланың ойлауының мәнін түсінбей, барынша тәжірбиелікке ұқсас, ұжымдық әрекет етуді талап етеді талап етуі мүмкін. Бірақ, бұл біріншіден, баланың күнделікті өмірде не болып жатқандығының барлығын ойынға енгізіп, онда оның ең негізгі ерекшелігі-қиалдауы жойылып кететіндігін ескерткеніміз жөн. Мен өзімнің өткізген сабақтарымда ойынды жиі қолданамын. Ойын үстінде балалар, сабақты тез меңгереді. Сабаққа қызығушылығы артады. Ұжымдық қатынасқа бейімделеді.[ 8-6б]
Оқушылардың жалпы оқу деңгейін көтеру және олардың өміріне қажетті білімін, біліктілігін, әдетін, тәртібін, әлеуметтік өмір тәжірбиесін қоалыптастыру мақсатында әртүрлі пәндер енгізіледі. Олардың әрқайсысының өз бағдарламасы бар, екені бәріне мәлім. Сондай пәннің бірі – тіл дамыту пәні.