Бекмұратова Дина
Кеңесбайқызы
БҚО Орал қаласы
№5 орта жалпы білім
беретін мектеп
I санатты, I деңгей бойынша
сертификатталған
бастауыш сынып мұғалімі
Оқуды тиімді бағалау білім беру үдерісіндегі
жаңа тәсілдердің барлығымен байланысты.
Оценивание в процессе образования
тесно
связано с навыми подходами в образовании.
Оқушылардың ынтасын
арттыруда өзін-өзі бағалауы мен өзара бағалаудың маңызы.
Жаңарту және инновациялық даму 21 ғасырдың әлемінде Қазақстанның бәсекеге
қабілетті ел болуына мүмкіншілік туғызатын бірден-бір жол, әлемдік бәсекелестікке қосылу, ол бүкіл
Қазақстандық азаматтардың лайықты өмір сүруін қамтамасыз ету деген сөз. Мектеп
бұл үрдісте стратегиялық маңызды элемент болып табылады. Өзгерістер–бұл қашанда қарсылыққа және
түсінбеушілікке тірелетін, шарықтауы мен құлдырауды басынан кешіретін, жаңа
идеяларды, ал оның артынан жаңа мәселелерді туындататын ұзақ үрдіс. Қоғамдық
өмірде кейінгі болып жатқан өзгерістер жеке тұлғаның, оның ішінде баланың жеке
тұлғалық құқықтарын және еркіндігін құрметтеудің өсуімен сипатталады. Білім
беру жүйесінің артықшылығы балаға еркін таңдауды және өзін- өзі ашу мүмкіндігін
беру болып табылады. Бұл дағдылар балалық шақтан бастау алады.
Оқытудың қандай түрін қолдансақ та
қарастырылатын екі көзқарасбар. Біріншіден, оқушының жеке тұлға және әлеуметтік
нысан ретіндегі келешегі. Екіншіден, oқытудың oқушы мен мұғалім арасындағы
қарым-қатынас нәтижесі ретінде қарастырылуы. Cындарлы оқытуға негізделген
сабақтарда оқушылар өз білімдері мен ұстанымдары туралы ойланады, белгілі бір
тақырыпты оқу үстінде көзқарастарын өзгертеді, өз болжамдарына сыни көзқараспен
қарауға үйренеді. Cол арқылы өз түсініктерін тереңдетіп, кеңейтеді. Oқушылардың
білім білік дағдыларын қалыптастыратын
әдіс тәсілдер көп болғанымен оның ішінен тиімдісін таңдап алу мұғалімнің
шеберлігіне байланысты. Инновацияны енгізген уақытта «нені енгізу қажет?»
дегеннен емес, «неліктен өзгерту керек?» дегеннен бастау керек. Содан кейін
«қалай өзгертеміз?», содан кейін ғана «не істеу керекпіз?» деген бағытта
жұмыстануымыз керек. Өзгеріс бір күнде немесе бір айда жүзеге асатын жұмыс
емес, ол-үздіксіз үдеріс.
Осыған байланысты мектептегі ұстаздардың
да ролі өзгерді. Мемлекет ұстаздың кәсіби деңгейіне жоғары талаптар қояды, мұндағы
мақсат айқын болашақтың негізін қалау үшін, еліміздегі жастарды сапалы біліммен
қамтамасыз ету. Заманауи ұстаз қазіргі заманның ақпараттық құралдарын жетік
меңгерген, оқу әдістерінің түрлі тәсілдерін игеріп және қолдана алатын өз
мамандығының кәсіби шебері болуы қажет. Ұстаздар өз уақыттарын тиімді пайдалана
отырып, оқушылардың білімдерін дамытып қана қоймай, олардың жеке тұлға ретінде
қалыптасуына, өзіндік түйсікті меңгеруіне, қалай оқуға болады? деген сұрақты негізге
ала отырып, ықпал етуі тиіс. Мұндай тапсырмаларды шешу тек ұдайы өз кәсіби
шеберлігін арттырып отыратын ұстаздың құзырында. Дәл осы оқу үрдісі жөнінде
Н.Ә.Назарбаев Еуразия университетіндегі баяндамасында да «Қазіргі уақытта
білімнің және жаңашылдықтың «тіршілік циклі» тым қысқа. Қазіргі білім үздіксіз
білімді және ұдайы кәсіби жетілдіруді қажет етеді»- деген болатын. Яғни, қазіргі
кезде, өмір бойы кәсіби маман болу үшін, бір уақытта оқыған біліммен шектелуге
болмайды. Педагогтардың сапалы кәсіби дамуына және өз білімдерін жетілдіру жүйесіне
арналған педагог мамандар үшін жаңа жүйелік бағдарлама енгізілді.
Білім жүйесіне енгізілген жаңашылдық
біздің мектебімізде де көрініс алды. Біздің мектебіміздің мұғалімдері
белсенділікті дамыту және оқушыларды ынталандыру мақсатында жұмыстанады. Біздің
мектебімізде тек белсенді және жаңашыл ұстаздардың дамуына ықпал етіп қана
қоймай, оқушыларды да назардан тыс қалдырмайды.
Сондықтан біздің мектебіміз «Педагогикалық
менеджмент арқылы дамыған ұстаздар мен оқушылардың үздік жұмыстарын ұйымдастыру»
атты әдістемелік тақырыптың негізінде жұмыстанады. Бұл тақырып біздің
педагогтарымызға ең бірінші өзінің жеке бағытымен және «ұстаз - оқушы»
жүйесіндегі өзара шынайы ықпал негізінде құрылғанымен әсерлі. Педагогикалық
менеджменттің негізгі қағидаларының бірі серіктестік қағидасы болып табылады.
Бұл қағида монологтық басқарудың диалогтық негізге алмасуы, коммуникациялық
қарым – қатынасқа алмасуы, субьективті – обьективті қарым–қатынастан
субьекті–субьектілі қатынасқа көшуін қалыптастырады.
Ынтымақтастықта оқыта отырып, оқушылардың
білімдерін бағалауда да жаңашылдық бағыттар іске асырылды. Оқытудағы осы
тәсілдерді іске асыру түрлерін жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған
бағалау формативті немесе оқыту үшін бағалау болып табылады. «Оқыту үшін бағалау»
дербес тұжырымдама ретінде 1999 жылғы зерттеу нәтижелері туралы мұғалімдерді
және әдістеме жасаушыларды ақпараттандыру мақсатымен 1989 жылдан бастап жұмыс
жүргізген Ұлыбритания академиктерінен құралған Бағалау Реформасының Тобы
жарияланғаннан кейін белгілі болды.
Бағалау - одан арғы оқу туралы шешімді
қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған
қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин. Әлемнің 8 еліндегі: Англия, АҚШ,
Финляндия, Канада, Сингапур, Австралияда қолданылатын мектептік бағалау
моделінің талдауы олардың арасындағы айырмашылықты, жалпы түсінікті анықтауға
және іс-жүзіне асыру жолдарын табуға мүмкіндік берді. Әр мемлекетте қабылданған
мектептік бағалаудың анықтамасы сол елдің білім саясатына және бағалауды қалай
қолдануына тәуелді: оқытуды дамыту үшін немесе баға қою үшін. Сонымен, қалыптастырушы
бағалау АҚШ, Жаңа Зеландия, Финляндия, Канада, Сингапурде оқу бағдарламаларын
және оқушылардың оқу процесін жақсарту үшін қолданылады. Қалыптастырушы және
жиынтық бағалаудың нәтижелері АҚШ, Гонгонк, Австралияда шынайылықты арттыру
үшін және бірыңғай критерийлер негізінде бағалаудың әділдігі үшін қолданылады.
Оқу үрдісіне жаңа технологияны енгізу
бағалау жүйесіне де өзгерістер әкеледі. Бағалау жүйесін зерттеу әрқашанда
маңызды мәселе екені белгілі. Кері байланыссыз кез келген үрдісті басқару
нәтиже бермейді. Бағалау оқу үрдісінің бірден–бір ажырамас бөлігі болып
саналады. Бүгінгі күні оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау-оқу үдерісінің
маңызды да салмақты бөлігі болып табылады. Сол себептен, зерттеу іс-әрекеттерін
кеңінен қолданып, оқушылардың жетістіктерін бүгінгі күннің талабына сай жаңаша
бағалау жүйесі қажет етіледі. Бұл жерде оқушылар өзін-өзі бағалау, бірін-бірі
бағалау, топтық бағалауда оқу үдерісінің белсенді қатысушысы бола алады. Сол
себепті де мектебіміздің мұғалімдері өз сабақтарында оқушыларға бағалаудың
түрлерін түсіндіріп және практика барысында қолданып келеді. Көбінесе
мұғалімдер топпен жұмыстану барысында топ көшбасшыларының топтағы оқушыларды
бағалау парағы арқылы, басқа топ оқушыларының бағалауы, критерийлер арқылы
бағалау түрлерін пайдалануда. Оқушылар бір-бірін бағалау барысында өздерін
ересек сезініп, жауапкершілікпен қарайды. Және де бағаларына комментарийлер
беруге үйренуде.