Сабақтың
тақырыбы: Қазақстандағы хандық биліктің
жойылуы
Сабақтың білімділік мақсаты: Реформаның алғы шарттарын ашып көрсету.1822ж.
Қабылданған Сібір қазақтары туралы жарғының нәтижесінде болған өзгерістерді
көрсету.
Дамытушылық мақсаты: Жүйелі ойлау,өздігінен топ болып жұмыс істей білу
дағдыларын дамыту.Оқушылардың пікірлерін ортаға салып,пәнге қызығушылығын
арттыру мақсатында ізденіске баулу.
Тәрбиелік мақсаты:Оқушыларды ұлтжандылыққа ,еліне,туған жеріне деген
сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Ізденіс – саяхат сабағы.
Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ- жауап ,ойын,кітаппен жұмыс,талдау,жартылай ізденісәдісі
т.б.
Көрнекілік:
Карта,сызба кесте,безендірулер,буклет,кітап көрмесі,суреттер.
Сабақтың барысы: І.ұйымдастыру
ІІ.Сабақтың
түрі,мақсаты,аялдамалардың тапсырмалары жайлы таныстыру.Сонымен, «білім
жолына»аттанамыз.Әр аялдаманың өз тапсырмасы бар.
1 аялдама:
«Қайталау – оқу анасы» деп аталады.Қазір үй тапсырмасы бойынша «Кім жылдам»-
ойынын өткіземіз.(Сынып 3 топқа бөлінеді.Олардың жұмысын бағалауға көмектесетін
эксперттер тағайындалады.)
1.Қазақстанды
зерттеуде орыс және шетел ғалымдары қандай бағытта жұмыстарын жүргізді? (Қазақ
халқының тұрмыс – тіршілігімен,материалдық мәдениетімен , тарихымен танысты)
2.Қазақстанды
кімдердің Экспедициялары зерттеді? (Князь А.Бекович – Черкасский,подполковник
И.Д.Бухгольц, Г.Ф.Рычков экспедициялары )
3.
Орыс ғалымдарынан Қазақстанды зерттеген кімдер?(В.Урусов,И.М.Лихарев,Г.Ф.Миллер,П.И.Рычков,И.Муравин,Д.Гладышев,Я.Гуляев)
4.Қазақстанды
зерттеуде сүбелі ңбек сіңірген шетел саяхатшыларынан кімдерді білеміз? (П.С.Паллас,
И.Фальс,И.Георги)
5.ХVІІІғ.көрнекті
ақын жазушылар:(Ақтамберді,Үмбетай,Бұқар жыраулар,Тәттіқара,Жанақ ақындар)
6. «Қозы
-көрпеш-Баян сұлу»поэмасының ерекше бір нұсқасын жазып қалдырған кім? (Жанақ)
Соңынан үй
тапсырмасына қосымша берілген ізденіс тапсырмаларын кімдердің орындап келгені
анықталып,барлығына қысқаша шолу жасалады.
2 аялдама: «Тағы не білсем екен?»
Бұл аялдамада жаңа
тақырыптың мазмұны ашылады.Тақтадан тақырыпты игерудің сызба – кестесін
дәптерлеріне жаздыру.
|
Негізгі мазмұны
|
Мәліметтерді талдау
|
Ықпал етуші факторлар
|
Проблемалар
|
Зерттеу
|
|
|
|
|
|
|
Мұғалім сабақта не өтілетінін
айтып,қаралатын мәліметтерге талдау жасайды.Оқушылар дәптерлеріне жазып
отырады.Енді топтарға жеке тапсырмалар береді.
1топ – Хандық
биліктің жойылуының алғы шарттары
2топ- «Сібір
қазақтары туралы жарғы»
3топ- «Кіші жүздегі
»реформа барысы
(Топ мүшелері оқып
шығып,мазмұнын тірек сызбалары т.б. арқылы түсінгендерін айтады.Дайындыққа
10минут беріледі).Уақыт біткен соң ретімен жауаптар беріледі. Сызбалары тақтаға
ілінедіБарлық оқушыларға сызба мәліметтерін кестенің «Негізгі мазмұны»бөлігіне
жазып отырулары тапсырылады.
3 аялдама: Проблемаларды анықтау жұмысы
Патша үкіметі
кіргізген «Сібір қазақтары туралы жарғысы»нәтижесінде Қазақстанда қандай
өзгерістер пайда болды?
Алынған жауаптар
талқыланып,қысқаша қорытындыланып ,кестенің «Проблемалар»бөлігіне жазылады.
Термин сөздерге көңіл аудары
«Жатақтар»-
аулдағы әлеуметтік жіктелудің барысында кедейленген,жалдама еңбекпен күн көрген
топтар.
4
аялдама:Тренинг-ойын- «Логикалық тізбек».
Тапсырма:Үш топтың
оқушылары кезек –кезек хандар,батырлар,билер,тарихтағы тұлғалар,қалалар,аттарын
аталған сөздің соңғы әріпімен бастауы қажет. Мысалы:
1.
Абылай
– Йасы – Ырғыз – Зұлқарнайын.
5 аялдама. «Ой
қорыту» (Бүгінгі сабақты аяқтау)
Кестенің барлық
бөлімдеріне шолу жасау. Венн диаграммасы бойынша ортақ белгілерін (ұқсастығын)
табу.
|
«Орынбор қазақтарының жарғысы»
|
|
1822 жылғы
«Сібір
қазақтарының
жарғысы»
|
|
1. Әкімшілік саяси реформа
2. Ресейдің отаршылдық саясатын кеңейтуге жол ашты
3. Табиғат байлықтарын кеңінен игеруге жол ашты
4. Қазақстанды басқаруды жеңілдетіп, рулық қақтығыстарды
жойды
5. Хандық билікті жойды.
|
Топтар да сабақ
бекітуге қатысады. Сондықтан қазір «Үшбұрыш» ойынын өткізейік. Әр топқа 3
сұрақтан қоямыз.
1 топ 2 топ
3 топ
І. топ сұрақтары:
1.
ХІХ ғасырдың І – ші жартысында шаруашылықтың қандай түрлері дамыды?
2. Қазақ даласын
кесіп өтетін керуендердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында Ресей өкіметі
қай жылы қандай шараға рұқсат берілді?
3. Бөкей
Ордасындағы хандық билік қашан жойылды? (1845ж.)
ІІ. Топ сұрақтары:
1.
«Жатақтар»
деген кімдер? (жалдама еңбекпен күн көрген топтар)
2.
Орта
жүз ханы болған Абылай қай жылы қайтыс болды, оның орнына кім тағайындалды?
(Уәли)
3.
ХІХ
ғасырдың 40 – жылдарында Аягөз (кейіннен Сергиополь) округінде қанша көшпелі қазақтар
болды? (40 мың)
ІІІ.
топ сұрақтары:
1.
1824
жылы тау – кен өндірісінде қанша адам жұмыс істеді? (8 мыңнан астам)
2.
Сперанский
«Жарғыны» дайындауға кімнен мәлімет – кеңес алды?
(Г.С.Батенков)
3. Хандық биліктің жойылуы неге әкеліп соқтырады?
(Ресейге толық тәуелділікке)
ІІІ.Соңынан сурет, буклет, кітаптарға шолу жасау. Жұмыс
дәптерінен №6 тапсырманы орындау.
ІV.Қосымша
құжат материалдарымен жұмыс (оқулықтың 71 бетіндегі құжаттарды оқытып талдау
жасау).
Сұрақтар:
1.
Заң
жобасын жасауда Сперанский қандай мәселеге ерекше көңіл бөлді?
2.
Сперанскийге
кім көмектесті? Бұл көмектің мәні?
3.
Әлеуметтік
әр түрлі орталардың құқықтарында тепе – теңдік болды ма?
V. Үйге тапсырма:
1.
Міндетті
деңгей: №8 – оқуға, сұрақтарға жауап беру.
Жұмыс дәптерінен №1,2,3 тапсырмаларды орындау.
2.
Кестенің
«Зерттеу» бөлімін толтыру. Қосымша құжаттарымен танысу.
3.
Тақырыпқа
байланысты кроссворд, сөзжұмбақ, тест құрастырып келу.
VІ.Сабақтың нәтижесін талдау.
1.
Оқушыларға
сұрақ: Бүгінгі сабақтан нені білдің? Қай жері қызықты болды?
2.
Топтардың
жұмысын қорытындылап, жеке оқушыларды бағалау.
Аягөз қалалық «№1 жалпы білім беретін орта мектеп» КММ
Ашық сабақ
«Қазақстандағы хандық биліктің жойылуы»
Тарих пәнінің мұғалімі: Шакетова К.Д.