Question

1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс сабақ жоспары

Answer 1

Астана қаласы

№48 мектеп –лицейінің

Тарих пәні мұғалімі

Садвакасова Айман Елеукеновна

1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс.

Сабақтың мақсаты: Көтерілістің болу себебі, барысы, жеңілу себебі, тарихи маңызы, зерттелуі туралы мағлұмат бере отырып Кенесарының тарихи бейнесін ашып көрсету.

Дамытушылық:Өз ойын саралай, тұжырымдай білуге дағдыланды- ру, ойлау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік:Өз елін сүюге, жерін қорғауға, адамгершілікке тәриелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан картасы, сызбалар, тарихи-әдеби кітаптар, аудио DVD.

Сабақтың түрі: Ізденіс-жарыс сабақ.

Сабақтың әдісі: Сайыс сабақ.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Қызғушылығын ояту.

Ойын «Теңге ілу» деп аталады.

Сұрақтары:

1. Бөкей ордасында неше мыңдай отбасы жер тапшылығынан зардап шекті? (20000).

2. 1836-1838ж. Қандай оқиғалар болды?

3. Исатай Тайманұлы шыққан ру.

4. Махамбеттің жақын досы.

5. Исатай неше жасында өз руының старшыны болы?

6. Көтерілісшілер қай жылы Жәңгір ханға ашықтан- ашық қарсы шықты?

7. Махамбет қай рудан шықты?

8. Елек өзенінің бойындағы көтерілісті кім басқарды?

9. Баймағамбет Айшуақұлы қай жылы қаза тапты?

10. 1842 ж. Жәңгір ханға қарсы Лаубай мантайұлы мен бірге кім қарсы шықты?

11. 1838 ж. 2 шілде шешуші шайқас қай жерде өтті?

12. Арал-Каспи аралығында қандай батырдың жасақтары пайда болды?

Сөзжұмбақ шешу «Кенесары».

	ф	и	с	К	а	л	ь
	д	е	с	я	т	и	н	а
	М	а	н	т	а	й	ұ	л	ы
	Ш	е	р	ғ	а	з	ы
	Қ	а	с	ы	м
	Т	а	м	а
	К	е	р	у	е	н
Ж	а	р	ғ	Ы

Сұрақтары:

1. Іс –әркеттің, негізінен алғанда қаржының жұмсалу заңдылығын Қадағалайтын шенеунік.

2. 1,09 гектарға тең жер.

3. 1842 ж Жәңгір ханға қарсы бас көтерушілердің бір?

4. 1812-1824 жылдары кіші жүзге хан болған.

5. 1840 ж. сатқындықпен жасалған қастандық салдарынан қаза тапқан сұлтан.

6. Кіші жүз руларының бірі.

7. Алыс жерге жүк тасуға немесе сауда жасауға арналған көлік тізбесі.

8. Белгілі бір ұййымның атқаруы тиіс қызметі туралы оның құқықтары мен міндеттері туралы ережелер жыйнтығы.

ІІІ. Негізгі бөлім: Жаңа сабақ

Баяндама оқылады:

1. оқушы.

2. оқушы.

3. оқушы.

Мағынаны түсіну:

1. оқушы. Көтерілістің басталу себебін түсіндіреді.

2. оқушы. Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілісті сызба арқылы түсіндіреді.

3. оқушы. Көтерілістің қозғаушы күшін түсіндіреді. Сызба рақылы.

Толықтыру тестісі:

1. Көтерілістің қозғаушы..................................................көшпелілер,........ ............................да болды.

2. Сұлтан ........................... келген.

3. ХІХ ғасырдың.................................................... бірі...................... деп жазған.

4. Кенесары .................................. генерал-губернаторына ............, жолдады. Хатында............................................... приказын жоюды, .............................. талап етті.

5. Орынбор ........................... мен Батыс Сібір ............................... Кенесарыға .................................. келіспеушілік пайда болы.

6. 1841 ж.................. үш жүздің өкілдері....................... сайланды.

7. Кенесары ........................... сенімді .............. басқарды.

8. Кенесары ең ...................... ретке келтірді.

9. Отаршылдыққа .................................. бәрі бірдей............................ ұшырды.

Answer 2

Келесі «математикалық ойын»

1. 2000-800+638=1838

2. 1800*2-1758=1842

3. 900*900+45=1845

4. 1000+900-53=1847

5. 1000*2-157=1843

6. 3000:2+344=1844

Келесі ойын «Ойлан тап» деп аталады.

1. Кенесары хандықты кімдер арқылы басқарды?

ж

а

с

а

у

ы

л

д

а

р

2. Мал өсірушілерден алынатын салық түрі.

з

е

к

е

т

3. Диқандардан алынатын салық түрі.

ұ

ш

ы

р

4.Кенесары хан орыс армиясының үлгісі бойынша өз әскерлеріне қагдай белгі енгізді?

а

й

ы

р

ы

м

5.Ерлігімен ерекше көзге түскен сарбаздардың қатарынан кімдер тағайындалды?

ж

ү

з

б

а

с

ы

л

а

р

мен

м

ы

ң

б

а

с

ы

л

а

р

6. Қырғыздардың ақсүйек рубасылары.

м

а

н

а

п

7. Байырғы жергілікті халық-көшпелі қазақтар.

н

о

м

а

д

т

а

р

8. Кенесарыны Ресейлік ғалымдар қалай атаған?

б

ү

л

і

к

ш

і

л

с

ұ

л

т

а

н

9. Халықтың сүйікті ханының қалай қаза тапқанын «Наурызбай-Қаншайым» дастанында жырлаған ақын.

Н

ы

с

а

н

б

а

й

Келесі айналым: «Шырқау» деп аталады.

Мына суретте кім бейнеленген? Және авторын атаңыз?

/Суретте Кенесары бейнеленген. Суреттші Ж. Қайрамбаев./

Мына суретте неін суреті және қай өлкетану мұражайынан алынған?

/Кенесарыын Омбы тарихи-өлкетану мұражайындағы қару./

Бұл айналым «Жерұйық» деп аталады.

Кенесары мен оның інісі Наурызбай Қасымұлы осылай қаза тапты. «Олар қырғыздарман үш тәулік бойы ерлікпен шайқасты, Орта жүз қазақтары көмекке келіп жетер деген үмітте болды. Бірақ патша үкіметінің жергілікті өкімет билігінің басшылары олардың келетін жолын бөгеп, тосқауыл қойып үлгерген еді. Үшінші тәулік дегенде көтерісшілердің бір бөлігі қоршауды бұзып шығып, құтылып кете алды. Ханның көптеген сенімді серіктері түгелдей дерлік өлтірілді. Ханның өзі бірнеше сұлтандармен бірге тұтқынға алынды және азапты ауыр жазаның салдарынан қаза тапты».

Сұрақ: Кенесары мен оның інісі Наурызбай Қасымұлы осылай қаза тапты. Деп қай Ресей зерттеушісі жазған?

Қосымша көмек: «Ол Кенесарыға Көзсіз ерлік тән еді» деп айтқан еді.

Жауабы: Л. Майер.

Тарихи сөз тізбек.

З	І	Б	Й	Е	Д	Н	Е	Г
Д	Р	Ү	Ж	П	Ы	Р	Ы	Е
І	Г	Ы	З	Ы	У	А	Д	Ж
Ң	Е	Н	Ы	С	А	А	Л	Қ
Қ	Н	Ы	Ң	А	Л	Ғ	А	Я
А	Д	Ұ	Ш	П	А	Н	Ы	А
З	А	Қ	Б	А	Л	А	С	Т
			К	І	М	Н	Е	Н

Кім бірінші шешеді 1 мин ойлану.

ІV. Сабақты қорытындылау.

1. Егерде мен.......

2. Топтастыру.

Кенесары Қасымұлы

1802-1847 жж. Сұлтан 1837-1847 жж.

Хан

Батыр

Қолбасшы саясаткер

Дипломат

V. Бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Тақырыпты оқу, көтеріліс туралы материялдар жинау.

Answer 3

Сарсекова Айгуль Кусмановна

тарих пәні мұғалімі

№26 жалпы орта білім беретін мектеп

Семей қаласы

Шығыс Қазақстан облысы

Қазақстан тарихы

8 сынып

Тақырыбы:1837-1847 жылдардағы Кенасары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс.

Мақсаты:1.Қазақстан аумағындағы отаршылдыққа қарсы ең ірі көтерілістің мақсатын,барысын,негізгі кезеңдерін, тарихи маңызын аша отырып, қазақ қоғамы мен патша үкіметі арасындағы қайшылықтардың салдары екенін көрсету.

2.Қазақстан аумағындағы көтерілістерге және Қазақ хандығы мен Кенесары билігіне салыстырмалы талдау жасау, қорытынды шығару, өз көзқарасын дәлелдеу дағдыларын жетілдіру.

3.Отан тарихына құрметпен, мақтанышпен қарауға, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың барысы :

1.Ұйымдастыру кезеңі

2.Үй тапсырмасын сұрау

1.Елек өзені аумағындағы жерлерді алу қай жылы басталды?

2.Орск және Троицк қамалдары арасында шеп тұрғызу үрдісі қалай жүрді?

3.ХІХ ғ. 20-30 ж. Көтерілістердің жеңілу себептері мен тарихи маңызы неде?

Жаңа сабақ

Жоспары:

1.Көтерілістің мақсаты, себептері және қозғаушы күштері.

2.К.Қасымұлы. Қазақ хандығын қалпына келтіру.

3.Ханның басқару, экономика, сауда салаларындағы өзгерістері.Қарулы әскер құру.

4.Патша үкіметінің жазалау шаралары.Долгов пен Герннің Кенесары хан ордасына елшілігі.

5.Кенесарының Ұлы жүз аумағына шегінуі және көтерілісшілердің қырғыз жеріндегі іс-әрекеттері.

6.Көтерілістің жеңілу себептері мен тарихи маңызы.

Кіріспе

Патша үкіметінің 1822-24 ж.жарғысы бойынша Кіші және Орта жүздегі хандық билік жойылғаннан кейінгі көтерілістің негізгі себептеріне айналған отаршылдық қызметіне баса мән беру.

-ХІХ ғ. 30-жылдарында барлық қазақ ауылдарында патша үкіметінің отаршылдық саясатына қарсылық күшейді: жерлер тартып алынды, қазақ ауылдары патша әскерлері тарапынан тонаушылыққа ұшырады,қазақ жүздерінің саяси тәуелсіздігі жүйелі түрде шектеліп отырды.

-1835жылы Кіші жүзде Жаңашеп бекініс ауданы құрылды.

-1837жылдан бастап патша үкіметі қазақтарға тұрақты алым-салық салды.Түтін басынан 1 сом 50 тиын алу енгізілді және басқа да салықтар салынды.

«Кенесары» сөзіне ассоциация жасау

Оқушыларға шығармашылық тапсырма беру (топта кесте құрады )

«Бірге айтайық»

1-топ:Көтерілістің себептері,мақсаты және қозғаушы күштері.

Көтерілістің басталуы.

2 -топ:Кенесарының талантты қолбасшы, шебер дипломат болғанын дәлелдейтін деректер.Қазақ хандығының қалпына келтірілуі.

3 топ- Көтерілістің Қырғыстан аумағындағы қимылдары.

Көтерілістің жеңілу себептері мен салдары,тарихи маңызы.

Термин сөздер:

Зекет - мал өсірушілер
Ұшыр - диқандардан алынатын салық
Жасауылдар - сенімді адамдары
Манап - қырғыздардың ақсүйек рубасылары.
Номадтар - көшпелі қазақ

Хан Кене туралы тарихи шығармалар өте көп жазылды.

Солардың атаулылары:
1. Ілияс Есенберлиннің «Хан Кене»тарихи толғамдары мен пьеса-дастандары
2. Ермұхан Бекмахановтың «Хан Кене»тарихи монографиялық еңбегі.
3. Жанұзақ Қасымбаев «Қазақ даласының билеушісі»еңбегі
4.Доскей Әлімбаевтың «Кенесары»поэмасы
5.Естай Мырзахметов «Сардаланың сардары»

Ой ашар: «Суреттер не дейді?» слайд -18

Сабақты бекіту:

12 «А» жауабы ойыны

1.Кенесары батырларының бірі:Ағыбай

2.1838 жылы тамызда 6 күн бойы қоршауда ұстап өртеп жіберді:Ақмола бекінісі

3.Кенесарының атасы:Абылай

4.Кенесары ең алдымен ретке келтірді:Алым-салық

5.Орыс армиясының үлгісі бойынша хан өз әскеріне енгізген белгі:Айырым

6.Патша үкіметін қолдаған сұлтан:Ахмет

7. Дуниковский құтқаруға батылы жетпеген сұлтан:Ахмет Жантөре

8.Кенесары Қасымұлының ескерткіші:Астанада

9.Иман батырдың немересі:Ағыбай

10.Кенесарыны егіншілікпен айналысуға мәжбүр еткен тапшылық:Ашаршылық

11.Кенесары Батыс Сібір генерал-губернаторына жіберген хатында қай приказды жоюды сұрады:Ақмола

12.Қоңырқұлжа Құдаймендіұлы округтің аға сұлтаны:Ақмола.

Тест

1.1837-1847ж.ж. көтерілістегі Кенесарының қарындасы?
А) Бопай В) Сапара С) Томирис
2.К.Қасымұлы бастаған көтеріліс қай жылдары болды?
А) 1827-1837ж.ж. В) 1847-1857ж.ж. С) 1837-1847 ж.ж.
3.1844 ж. К.Қасымұлы ірі жеңіске жетті.Жеңіліске ұшыраған топты кім басқарды?
А) Лебедев В) Дуниковский С) Жантөре
4.Қай жердегі шайқаста Кенесары жеңіліс тапты?
А) Жетісу В) Тоқмақ С) Майтөбе
5.Кенесары бастаған көтеріліс қандай сипатқа ие болды?
А) Отаршылдыққа қарсы
В) Қоқан хандығына қарсы
С) Феодализмге қарсы
6.К.Қасымұлы қай жылы хандық билікті қолына алды?
А) 1837ж. В) 1845ж. С) 1841ж.
7.Кенесары көтеріліс барысында қандай мемлекет құрды?
А) Діни В) Феодалдық С) Олигархиялық
8.К.Қасымұлының көтерілісі Қазақстанның қай бөлігін қамтыды?
А) Орта жүз В) ҰлыЖүз бен Кіші Жүзді С) Бүкіл Қазақстанды
9.К.Қасымұлы Қоқан хандығына қарсы күресте сүйенді:
А) Жанқожа батырға В) Сұраншы батырға С) Ағыбай батырға

10.Қай жылы Кенесары қырғыз жеріне басып кірді?
А) 1845ж. В) 1846ж. С) 1847ж.

Үйге тапсырма :

Эссе жазу.

Менің идеалым.

Мені толғандырған жағдай.

Бағалау.