Жауап.кз вопросы и ответы
0 голосов

Литературный вечер: « Жамбыл Жабаев – великий акын импровизатор казахского народа»

спросил от Surak_zhauap в категории Ұстаз

Ваш ответ

Отображаемое имя (по желанию):
Конфиденциальность: Ваш электронный адрес будет использоваться только для отправки уведомлений.
Анти-спам проверка:
Чтобы избежать проверки в будущем, пожалуйста войдите или зарегистрируйтесь.

3 Ответы

0 голосов

ВКО, с.Урджар

КГУ «Средняя школа-сад им. Крупской»

Библиотекарь: Райхерт Н.В.

Литературный вечер: « Жамбыл Жабаев – великий акын импровизатор казахского народа»

(5-10класс)

Цель:Знакомство с биографией и творчеством Ж..Жабаева.

Задачи:Привитие интереса к творчеству Ж.Жабаева. Приобщение к культурному достоянию казахского народа.

Оборудование:Слайд-презентация,открытый просмотр литературы, Казахфильм «Жамбыл».

Ход мероприятия:

Библиотекарь: Сегодня наше мероприятие посвящено 170 -летию со дня рождения великого казахского акына Жамбула Жабаева. Мы с вами познакомимся с его биографией и творчеством.

1-ведущий:

Жабаев Жамбыл (1846–1945) – ұлы ақын, жырау, жыршы. Жамбыл облысы Жамбыл тауының етегінде туған. Ол жасынан өлең-жырға қанып өскен, өз анасы Ұлданның ақындық талантын бойына сіңірген, «Менің пірім – Сүйінбай…» деп Жамбылдың өзі жырға қосқандай, Сүйінбай Аронұлы сияқты жыр даңғылынан тәлім-тәрбие алған. Жамбылдың ақын болып қалыптасуы тек Жетісу ақындық мектебінің ауқымында қалған жоқ.

Ол өзіне дейін өмір сүрген атақты жыраулардың, өзімен қатарлас ақындар мен жыршылардың бай мұрасын, күллі халық поэзиясын толық меңгеріп, өз шығармашылығына тұғыр еткен. Асан Қайғы, Бұқар жырау, Шөже, Балта, Шернияз, Шортанбай, Дулат, Сүйінбай, Досқожа, Нысанбай, Майкөт, Майлықожа, Құлыншақ, т. б. ақындарды үлгі тұтқан. Сонымен бірге Жамбыл туысқан қырғыз елінің де сөз өнерін жетік білген.

Ол аз болғандай, 20 ғасырдың 20-жылдарында ақ пен қызылдың соғысы, атамандар мен комиссарлардың ылаңы, кәмпескелеу мен ұжымдастыру сияқты оқиғалар халықтың бүкіл бітіміне теріс әсерін тигізді, қарапайым адамдардың да, зиялылардың да психологиясын өзгертті. Осындай жағдайдың куәгері болған Жамбыл шындықты айтып, замана болмысын суреттеді, өзінің өкініші мен күйінішін ащы дауыспен жырлайды, мысқылдайды, сынайды, күйініп те, қиналып та сөйлейді. Шыншылдық пен сыншылдық қасиетін Жамбыл ақындармен айтыстарында да сақтап, турашылдығымен ерекшеленеді.

Жамбылды нағыз ақын ретінде байтақ елге танытқан, оның есімін бүкіл Жетісуға, Қырғызстанға, Сыр бойына таратқан өнері – оның айтыстары. Ақындармен айтыс Жамбылдың суырып салмалық дарынын шыңдады, ақындық шеберлігін арттырды, азаматтық өресін өсірді және тақырып аясын кеңейтті. Жамбылдың Сайқал қызбен, Жаныс ақынмен, Бөлектің қызымен, Бұрым қызбен, Айкүміспен, Сарамен, Сары ақынмен, Шыбылмен, Бөлтірікпен, Майкөтпен, Сарбаспен, Құлмамбетпен, Доспамбетпен, Шашубаймен, т. б. айтыстары қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылды. Оның айтыстарында қыз бен жігіттің қайым айтысы да, түре айтыс та, сүре айтыс та бар. Осының қай-қайсысында да Жамбыл өзінің нағыз майталман, кестелі сөздің шебері, әрі ұшқыр ойлы, тапқыр шешен екенін көрсетеді.

Мұны ол айшықты образдар мен метафоралар арқылы жеткізеді («Мылтықта түтеп тұрған мен бір пистон», «Құйындаған көкке ұшқан мен бір пырақ», «Сен – күйкентай, мен – тұйғын», «Мен – қорғасын сақамын», «Мен – бір соққан дауылпаз», «Сөз иесі – мен деймін», т. б.). Айтыста көрінетін Жамбылдың екі «мені» (рулық әрі ақындық) кейін, 1930–1940 жылдары өте жоғары мәнге ие болып, азаматтық «мен» дәрежесіне көтеріледі. Бұл кезде Жамбыл ақын ғана емес, ұлы жырау болған еді.

1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысына Жамбыл ақын белсене қатынасты. Патша жарлығына қарсы көтерілген халық бұқарасының қалың ортасында жүрді. Өзінің жалынды үндеу жырларын сол қозғалысқа арнап шығарды. Оның көбісі сақталмаған. Тек есте қалып, хатқа түскені – «Патша әмірі тарылды», «Зілді бұйрық» деген өлең-толғаулары. Осы шығармаларында Құлансаз, Қарабастау жайлауындағы Қарғалы, Самсы, Ұзынағаш және Шейінпенде болған қақтығыстардан елес береді. Жамбыл көтерілісшілерді өлең-жырымен жігерлендірді, оның үгітшілік қимыл-әрекетін патша әкімдері жазаламақ болды, бірақ халық Жамбылды қорғап қалып отырған.

Жамбыл 1919 жылы Жетісу халық ақындары бас қосқан слетке қатысты. 1934 жылы республикалық өнер шеберлерінің тұңғыш слетінде жыр толғап, тағы бір көзге түсті. «Замана ағымы», «Белсенділерге», «Қазақстан тойына», «Жастар алдындағы сөз» сияқты арнау, толғаулары осы тұста жырланды. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігі кезінде оның дауысы бұрынғыдан да асқақ естілді. Ежелгі данышпан жырауларша Жамбыл 1930–1940 жылдар аралығында мемлекеттік мәні бар мәселелерді көтеріп, қоғам өмірі мен ел мүддесін жырлайды, замана жайында толғайды. Мұндай толғауларында қарт жырау, көбінесе, ертедегі болмысты суреттеп, көне тарихқа көз жүгіртеді, өз дәуірінің асқарынан дана абыз болып замана ағымын шолады, мезгіл мен өмір туралы ойланады, соларға мінездеме береді. Ол байырғы ұлы жыраулардың дәстүрін қайта түлетіп, біздің дәуірімізге жаңа сапада, соны мазмұнға байытып жеткізді. Асан Қайғы, Шалкиіз, Жиембет, Үмбетей, Бұқар жырау сияқты Жамбылдың да қалың жұртшылық алдында мемлекет басшылары мен партия көсемдеріне қарата айтқан жырларында жалпы мемлекеттік мәселелерді көтереді.

ответил от Surak_zhauap
0 голосов

Ұлы Отан соғысы тұсында бүкіл Кеңес Одағында Жамбылдан дәрежесі, мәртебесі биік ақын болған жоқ. Жамбыл есімінің әлемнің шартарабына танылған тұсы да осы кезең еді. Ақын жырлары майдандағы әр ұлттан құрылған жауынгерлердің бәрінің де жүрегіне жетіп, жігерін қайрады. Оның Украинаны, Мәскеуді, Кавказды, Ленинградты (қазіргі Санкт-Петербор) қорғаушыларға арнап, солардың рухын көтере, ерлікке шақыра жыр төккені де – жыраулықтың үрдісі. Ол замана туралы толғап, дәуірге сипаттама береді, өтіп жатқан оқиға-құбылыстарға өз бағасын айтады.

Жамбыл айтқан «Өтеген батыр» жырының ескі нұсқасын салыстыру арқылы байқауға болады. Ол нұсқалар бір сюжетке құрылған екі шығарма болып шыққан. Жамбыл шығармаларының көркемдік, бейнелеу құралдары мейлінше мол және олардың эстетикалық қызметі де айрықша мәнді. Оның толғау, дастандары, негізінен, шұбыртпалы, төкпе жыр ұйқасына құрылған.

Сондай-ақ, оның шығармаларында метафора, символ, метонимия, меңзеу, аллегория, сарказм мен ирония, ұлғайту мен кішірейту, немесе дамыту мен шендестіру, эпитет пен теңеу және басқа бейнелеу құралдары молынан табылады. Оларды Жамбыл дара, жалаң пайдаланбай, тығыз бірлікте, поэтикалық тұтастық аясында қолданады. Ақын шығармаларындағы бейнелеу құралдарының мұндай тұтастығы Жамбыл поэзиясын ерекше көркемдік-эстетикалық жүйе деңгейіне дейін көтереді. Жамбыл өшпес мұра қалдырды. Оның үздік шығармалары 40-тан астам шет елдер тілдеріне аударылды. Ұлы жырау қазақ халқын, оның поэзиясын бүкіл әлемге жария етті. 1938 жылы Жамбылдың шығармашылық өнерінің 75 жылдығын тойлағанда, оған әлемнің әр түкпірінен құттықтаулар келді. Ромен Роллан, Мартин Андерсен, Нексе, Катарина Сусанна Причард сияқты атақты суреткерлер Жамбыл поэзиясына өте жоғары баға берді. Жамбыл туралы жүздеген өлең-жырлар жазылды. 20-ғасырдағы халық ақындарына Жамбылдың әсері өте зор болды. Бұл қатарда Кенен Әзірбаев, Үмбетәлі Кәрібаев, Әбдіғали Сариев, Нартай Бекежанов, Доскей Әлімбаев, Саяділ Керімбеков, Орынбай Тайманов сияқты белгілі импровизаторлар бар. Қазақтың ұлттық мәдениеті мен әдебиетіне сіңірген еңбегі үшін Жамбыл «Ленин», «Еңбек Қызыл Ту», «Құрмет белгісі» ордендерімен марапатталды.

1941 жылы Сталиндік (кейін КСРО Мемлекеттік) сыйлығының лауреаты атанды. 1-ші сайланған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты, КСРО және Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі болды. Жамбылдың есімі Қазақстанның бір облысына, бірнеше аудандарға, бірқатар елді мекендерге, мекемелер мен оқу орындарына, өнер ордаларына берілді. Қазақ халқы Жамбылдың 100 жылдық, 125 жылдық, 150 жылдық тойларын халықаралық деңгейде салтанатты түрде атап өтті.

1945 жылы 22 маусым айында 100 жасқа бірнеше ай қалғанда қайтыс болады.

2-й ведущий:Жамбыл Жабаев, 16 (28) февраля 1846, Российская империя — 22 июня 1945) — казахский народный поэт-акын, лауреат Сталинской премии второй степени (1941).

Жамбыл родился 16 (28) февраля 1846 года в семье бедного кочевника Жабая из рода Шапрашты. Согласно семейному преданию, мать Жамбыла, Улдан, родила его в то время, когда аул Истыбая (деда Жамбыла) спасался от набегов, нередких в то время в Степи.

Это случилось возле горы Жамбыл (кит. крепость) в верховьях реки Чу (около 300 км от Алма-Аты). Жабай, отец Жамбыла, дал своему сыну имя горы.

В ночь у подножья Джамбула-горы,
Сжавшись комочком у снежной норы,
Мать моя, рабскую жизнь, кляня,
В стонах и муках родила меня.
Молча, собрался голодный аул,
Дали казахи мне имя Джамбул.

Ещё мальчиком Жамбыл научился играть на домбре. В 14 лет он решил уйти из дома и стать акыном. Искусству импровизации учился у акына Суюмбая. Жамбыл пел исключительно на казахском языке.

Неоднократно побеждал в айтысах (соревнованиях) видных акынов XIX-начала XX веков. Из импровизаций дореволюционного периода записаны эпосы «Суранши-батыр» и «Утеген-батыр», сказки «Хан и акын», «Сказка о лентяе» и другие.

В годы Великой Отечественной войны на всю страну прозвучали патриотические произведения Жамбула Жабаева, среди них песнь «Ленинградцы, дети мои!», посвящённая защитникам блокадного Ленинграда.

Жамбыл умер 22 июня 1945 года, не дожив до своего столетия воcемь месяцев. Его похоронили в Алма-Ате в саду, который он вырастил сам своими руками.

В 1955 году «Казахфильм» снял фильм «Джамбул» (слайд- презентация)

2-й ведущий:

ТВОРЧЕСТВО

Поэзия Джамбула связана с жизнью народа. Джамбул звал к дружбе казахов с русским народом, он сложил множество лирических, бытовых, социально-сатирических песен, героических поэм и сказок («Собака бая Кадырбая», «Чёрный указ», «Поэма гневного сердца», поэмы «Утеген батыр», «Суранши батыр», сказка «Хан и акын», «Сказка о лентяе» и др.). Всенародную известность приобрели песни акына в советское время. Поэт создал произведения, проникнутые советским патриотизмом и пафосом коммунистических идей (поэмы — «Моя родина» (1936), «Вооружённый народ», песни — «Гимн Октябрю», «Колыбельная песня», «Кляча и конь», «Песня о братстве народов», «Ленин и Сталин» и др.). Джамбул создал песни о Сталинской Конституции («Закон счастья», «Я избираю Сталина», «Слуга народа» и др.). Его песни периода Великой Отечественной войны — «Поэма любви и гнева», «В час, когда зовёт Сталин», «Ленинградцы, дети мои», «Москве», «Приказ Родины». Поэзии Джамбула присущи богатство поэтических красок, смелость сравнений и метафор и вместе с тем величавая простота.

ответил от Surak_zhauap
0 голосов

1-йУченик:

Ленинградтық өренім!

Мақтанышым сен едің!

Нева өзенін сүйкімді

Бұлағымдай көремін,

Көмкерген су көлемін,

Өркеш- өркеші

Шоқылардай дер едім.

Сапырылған көк теңіз

Шомылдырып кемерін!

Шамы күндей жайнаған,

Аспанға үйлер бойлаған!

Арқа тұтып алыста,

Айбынып деп ойлағам!

Жасағам жоқ өмірді

Жау сокқанын көргелі,

Төккенім жоқ терімді,

Шер қылғалы кеудені.

2-й ученик: Жасалған жоқ салтанат

Жаудың болуға еремегі,

Жауда қалып Ленинград,

Жаралғам жоқ қөнгелі!

Жасағамын өмірді

Жау біткенді жеңгелі;

Саудыратып сүйгін,

Топыраққа көмгелі.

Судай тасып ел кегі.

Жолды кернеп қол кетті

Сендерге дем бергелі,

Нева алабын қорғандар,

Ленинградтың ерлері,

Ұрпаққа улгі болындар,

Заманымның өрнегі.

3-й ученик:

Ленинградцы, дети мои!

Ленинградцы, гордость моя!

Мне в струе степного ручья

Виден отблеск невской струи.

Если вдоль снеговых хребтов

Взором старческим я скользну-

Вижу своды ваших мостов,

Зорь балтийских голубизну,

Фонарей вечрних рои,

Золоченых крыш острия...

Ленинградцы, дети мои!

Ленинградцы гордость моя!

Не затем я на свете жил,

Чтоб разбойничий чуять смрад,

Не затем вам, братья, служил,

Чтоб забрался ползучий гад

В город сказочный, в город- сад.

4-й ученик:Не затем к себе Ленинград

Взор Джамбула приворожил!

А затем я на свете жил,

Чтобы сброд фашистких громил,

Не успев отпрянуть назад,

Волчьи кости свои сложил

У священных ваших оград.

Вот зачем на север бегут

Казахстанских рельс колеи,

Вот зачем Неву берегут

Ваших набережных края....

Ленинградцы, дети мои!

Ленинградцы, гордость моя!

5-й ученик:

Жаныс ақынға

Менің пірім – Сүйінбай,

Сөз сөйлемен сиынбай,

Сырлы сұлу сөздері-

Маған тартқан сыйындай!

Сөз кледі бұрқырап,

Қара дауыл құйындай!

Екпініме кезіккен

Кетер ме екен жығылмай!

Құлаштап бір кетейін,

Көбең құсап тығылмай.

Қашсаң қуып жетеін,

Бізге жабы бұйым ба-й!

Селетенген ақынды

Қөрмеуші едім шыбындай.

Кәне, сөйлеп жіберші,

Айтыспағың шының ба –ай?!

Деп келдің бе Жамбылды,

Күнде жеңген шыбалдай.

Библиотекарь:

Реклама книгЖамбыла Жабаева: «Ленинградцы, дети мои!», «Избранные произведения».

1-й ведущий:

Увековечение имени Джамбула
Именем Джамбула с 1938 по 1997 годы назывался город на юге Казахстана, который сейчас именуется Тараз. Область осталась называться Джамбулской. В городе ему установлен величественный памятник в полный рост.

На проспекте Достык в Алма-Ате ему установлен бронзовый памятник — акын с домброй, присевший у водопада. Отсюда начинается улица Джамбула.
Его имя присвоено Казахской государственной филармонии.

Он похоронен в родном ауле, и на его могиле воздвигнут мавзолей. Дом его превращен в литературно-мемориальный музей. Песни, и поэмы его переведены почти на все языки народов СССР. Акына знают и любят за рубежом. Его песни читают в Китае, Чехословакии, Болгарии, Испании — в 26 странах всех континентов.

Просмотр отрывка из фильма «Жамбыл».

ответил от Surak_zhauap

Похожие вопросы

0 голосов
2 ответов
0 голосов
0 ответов